De Koningsdagvogel heeft onze hulp nodig

Gierzwaluw

Bijzondere stadsvogels

Wat zal ik van de gierzwaluw vertellen?
De vogel die kan slapen in de lucht
Die voor de herfst ons koude land ontvlucht
De vogel die de wind kan vergezellen
Een prachtig dier
(Ivo de Wijs)

De afgelopen dertig jaar is zo’n tachtig procent van de Amsterdamse gierzwaluwen verdwenen. Bij de renovatie van woningen is namelijk ook een groot deel van de nestplekken verdwenen. Gelukkig is het sinds de invoering van de Flora&faunawet in 2002 bij wet verboden broedplaatsen van deze beschermde soort weg te halen, zonder er nieuwe voor terug te plaatsen. In Amsterdam zijn veel vrijwilligers actief om te proberen de gierzwaluw als Amsterdamse broedvogel te behouden. Allereerst door de nog bestaande broedplaatsen te beschermen, maar ook door honderden nestkasten op te hangen. Help samen met Natuur&Milieuteam Zuid de gierzwaluw te behouden. Op deze pagina vind je informatie over de volgende onderwerpen:

Wat maakt dit kleine vogeltje zo bijzonder?

Een paar wetenswaardigheden op een rijtje:

  • Gierzwaluwen zijn maar drie maanden per jaar in het land: alleen in mei, juni en juli zijn ze hier om te broeden, de rest van het jaar zijn ze in Afrika.
  • Een gierzwaluwpaar met jongen vangt per dag wel 20.000 insecten. Een betere en milieuvriendelijker insectenverdelger is er niet.
  • Hun Latijnse naam luidt Apus apus, dat ‘zonder poten’ betekent. Ze hebben wel poten, maar dat zijn kleine, kromme klauwtjes, waarmee ze een beetje kunnen rond schuifelen. Van alle vogels ter wereld brengt de gierzwaluw dan ook de meeste tijd vliegend door: ze slapen zelfs in de lucht, ze landen alleen om te broeden en bij extreem slecht weer.
  • De gierzwaluw is de meest geperfectioneerde vlieger onder de vogels en bereikt snelheden tot wel 120 km per uur en ze kunnen 1000 kilometer per etmaal vliegen.
  • Omdat bijna alle oudervogels hun jongen ook buiten het nest komen voeren, denken veel mensen dat dit bij gierzwaluwen ook het geval is. Het tegendeel is waar. Een jong dat uit het nest valt wordt niet meer gevoerd en is gedoemd te verhongeren. Dus bel de Dierenambulance!

Wat kun je doen om de gierzwaluw te helpen?

Wat kun je als bewoner doen om te zorgen dat de gierzwaluw in Amsterdam Zuid blijft terugkomen om te broeden? Je kunt:
• renovaties melden: als je weet dat in het betreffende pand gierzwaluwen broeden, is de kans groot dat de Flora&faunawet wordt overtreden. Bovendien kunnen er vanaf de steigers makkelijker vervangende nestkasten worden opgehangen.
• overtredingen van de Flora&faunawet melden: de gierzwaluw is een beschermde vogel en nesten mogen niet verstoord of verwijderd worden, ook niet buiten het broedseizoen!
• broedplaatsen en kolonies melden en/of meedoen aan inventarisaties. Als we weten waar de vogels broeden, kan de Gierzwaluwwerkgroep Amsterdam  bij sloop en renovatie vervangende nestgelegenheid eisen.
• nestkasten ophangen, eventueel met lokgeluiden
• lid worden van de Gierzwaluwwerkgroep Amsterdam.

Bedreigde broedplaatsen

Gierzwaluwen zijn van oorsprong rotsvogels, die het al eeuwen naar hun zin hebben in stadswijken met oude gebouwen en rommelige dakbedekkingen. Ze broeden graag in de kieren tussen dakpannen en tengels (panlatten), liefst bovenop hoge gebouwen. Ook isolatiegaten in spouwmuren en andere holtes dienen vaak als broedplaats. Tot de jaren zeventig had Amsterdam een van de grootste populaties in Nederland. Door sloop, renovatie en nieuwbouw verdwenen veel nestgelegenheden waardoor de gierzwaluw nu een bedreigde vogel is.

Hang een nestkast op

Veel traditionele nestgelegenheid gaat verloren door efficiëntere bouw en stadsvernieuwing (afdichting van spleten en kieren, vervanging van oude dakpannen). Nestgelegenheid aanbieden is daarom een belangrijke beschermingsmaatregel.

Let er bij het ophangen op dat:

  • de gierzwaluw een koloniebroeder is; plaats daarom minimaal drie kasten naast elkaar.
  • de kasten moeten worden opgehangen op het oosten of noorden: in de zon worden ze te warm. Liefst ook onder een overstek of dakgoot, op de bovenste verdieping.
  • de zwaluwen onder de kasten ongeveer drie meter de ruimte hebben om uit te vliegen; er mogen dus ook geen bomen in de weg staan.
  • Gierzwaluwbescherming Nederland heeft over het ophangen  van de nestkasten een handige folder gemaakt.

Er zijn ook andere manieren om kunstmatige nestholten voor gierzwaluwen te creëren, zoals speciale dakpannen en aangepaste manieren van bouwen en onderhoud. Meer informatie daarover vind je in op de website Groen Bouwen van de Vogelbescherming
Woon je in Amsterdam, staat er binnenkort een steiger voor je huis of zijn geschikte plekken op andere manieren bereikbaar? Voor plaatsing moet je zelf zorgen en als je huurder bent, moet je nog wel even toestemming vragen aan de eigenaar van het pand.

Sla alarm: eerste hulp bij bedreiging van een gierzwaluwnest

Op veel plaatsen verrijst nieuwbouw of wordt er verbouwd zonder dat er – vaak door onwetendheid – voor nieuwe nestvoorzieningen wordt gezorgd. Daarom is het zo belangrijk dat jij en wij weten waar zwaluwen broeden. Gierzwaluwenwerkgroep Amsterdam kan wanneer de Wet Natuurbescherming wordt overtreden – eventueel met de hulp van de politie – het werk stilleggen en fikse boetes uitdelen aan bouwers of aannemers die de nesten vernielen. Trek dus aan de bel bij de Gierzwaluwwerkgroep als je ziet dat gierzwaluwen in het broedseizoen niet bij hun nest kunnen of dat nesten worden verwijderd of vernield.

Help de gierzwaluwen inventariseren

Gierzwaluwen keren elk jaar het liefst terug naar hetzelfde nest. Hoe beter bekend is waar ze zitten, hoe beter ze beschermd kunnen worden. De Gemeente Amsterdam werkt met Gert de Jong van de werkgroep aan het inventariseren van kolonies. Tips zijn van harte welkom, net als foto’s. Op deze kaart kun je de geïnventariseerde locaties van panden met gierzwaluwnesten bekijken, met bijbehorende foto’s. Staat jouw locatie er niet bij? Stuur dan even een mailtje naar: gierzwaluw.

Word gierzwaluwbeschermer

Gierzwaluwwerkgroep Amsterdam probeert zoveel mogelijk broedplaatsen te behouden en bij nieuwbouw en renovaties voor nieuwe nestgelegenheid te zorgen. De werkgroep spant zich in om de kennis over deze bijzondere vogel te verspreiden via voorlichtingsavonden en excursies. Bij onraad kan dan alarm geslagen worden en worden de nestplaatsen en vogels gered. De afgelopen twintig jaar heeft Gierzwaluwwerkgroep Amsterdam al achtduizend nestkasten geplaatst.

Leuke en nuttige links

Op onderstaande websites kun je aanvullende informatie over (de bescherming van) gierzwaluwen vinden: